नाबार्ड
योजना
- बँक
सबसिडी,
कर्ज आणि
कार्ये
नाबार्ड
(नॅशनल बँक
फॉर
अॅग्रिकल्चर
अँड
रुरल
डेव्हलपमेंट)
ही
भारतातील
एक
वित्तीय
संस्था
आहे
जी
भारतीय
अर्थव्यवस्थेच्या
कृषी
आणि
ग्रामीण
क्षेत्रांना
कर्ज
आणि
इतर
प्रकारच्या
आर्थिक
सहाय्याचे
व्यवस्थापन
आणि
तरतूद
करण्यात
माहिर
आहे.
देशातील
तांत्रिक
क्रांतीच्या
सुरुवातीच्या
वर्षांमध्ये
1982 मध्ये स्थापित,
कृषी
पायाभूत
सुविधांमधील
बदलत्या
मागण्या
पूर्ण
करण्यासाठी
सहाय्याच्या
तरतुदीत
त्याचे
महत्त्व
प्रकर्षाने
जाणवले.
राष्ट्रीय
महत्त्वाची
वित्तीय
संस्था
असल्याने,
नाबार्ड
राष्ट्रीय
योजना
राबवते
आणि
देशभरातील
ग्रामीण
पायाभूत
सुविधांच्या
विकासासाठी
कार्य
करते.
शेतकर्‍यांचे
संकट
दूर
करण्यासाठी
आणि
ग्रामीण
उत्पन्नात
सुधारणा
करण्यासाठी
भारतीय
शेतीला
प्रचंड
आधुनिकीकरण
आणि
विकासाची
गरज
आहे.
शेतकऱ्यांना
आधुनिकीकरण
आणि
तांत्रिक
प्रगतीची
फळे
मिळावीत
यासाठी
कर्जाची
तरतूद
करणे
आवश्यक
आहे.
अशा
प्रकारे,
नाबार्डकडे
तीन-पक्षीय
धोरण
आहे
ज्यामध्ये
वित्त,
विकास
आणि
देशातील
कृषी
क्षेत्राचे
पर्यवेक्षण
यांचा
समावेश
आहे.
नाबार्ड योजनांची वैशिष्ट्ये (Features
of NABARD Schemes)
कृषी
क्षेत्राव्यतिरिक्त
कुटीर
उद्योग,
लघुउद्योग
(SSI)
इत्यादी
क्षेत्रात
ग्रामीण
भागातील
एकूण
सुधारणा
ही
देखील
या
संस्थेची
जबाबदारी
आहे.
अशा
प्रकारे,
हे
केवळ
शेतीच्या
क्षेत्रातच
नव्हे
तर
ग्रामीण
अर्थव्यवस्थेला
सर्वांगीण
समर्थन
देते.
नाबार्ड
योजनांची
प्रमुख
वैशिष्ट्ये
खाली
सूचीबद्ध
आहेत;
Ø
अविकसित
भागात
पायाभूत
सुविधा
निर्माण
करणे
(Constructing
infrastructure in underdeveloped areas)
Ø
प्रकल्पांचे
पुनर्वित्त
शोधणे,
त्यामुळे
पुरेसा
सहाय्य
प्रदान
करणे
(Finding of refinancing
the projects, hence providing adequate support)
Ø
जिल्हा
स्तरावरील
पत
योजना
तयार
करणे
(Making credit plans
which are on a district level)
Ø
हस्तकला
कारागिरांना
प्रशिक्षण
आणि
प्रोत्साहन
देणे
(Training and promoting
handicraft artisans)
Ø
शासनाने
विकसित
केलेल्या
विकास
योजनांची
अंमलबजावणी
करणे
(Implementing
development schemes developed by the government)
Ø
ग्रामीण
भागाच्या
विकासासाठी
नवीन
प्रकल्प
डिझाइनिंग
(New project designing
for development of rural areas)
Ø
बँकिंग
क्षेत्राला
त्यांचे
उद्दिष्ट
साध्य
करण्यासाठी
सूचना
देणे.( Instructing the
banking sector in achieving their targets)
नाबार्ड योजनांची कार्ये (Functions of NABARD Schemes)
पुनर्वित्त क्षेत्रामध्ये, नाबार्डचे एकूण कार्य देशभरातील ग्रामीण पायाभूत सुविधा आणि राहणीमानाच्या सर्वांगीण आणि एकात्मिक विकासाशी संबंधित आहे. ग्रामीण पायाभूत सुविधांच्या उभारणीच्या क्षेत्राशी संबंधित नाबार्ड योजनांच्या काही आवश्यक वैशिष्ट्यांमध्ये खालील नमूद केलेल्या बाबींचा समावेश आहे.
Ø
कृषी क्षेत्रातील सुधारणांशी थेट संबंधित क्रियाकलापांचे समन्वय आणि वित्तपुरवठा.( .(
Coordination and financing of activities directly related to improvements in
agriculture.)
Ø
विविध ग्रामीण कर्ज देणाऱ्या संस्थांसाठी धोरणे तयार करणे(( Formulation of
policies for various rural credit-lending institutions.)
Ø
नामित भागात फूड पार्क आणि फूड प्रोसेसिंग तंत्रज्ञानाच्या विकासासाठी क्रेडिट-कर्ज आणि संस्थात्मक समर्थन. .( Credit-lending and
institutional support for the development of food parks and food processing
technologies in designated areas.)
Ø
जेथे शक्य असेल तेथे कोल्ड स्टोरेज सुविधा आणि गोदामांची इमारत आणि देखभाल करण्यासाठी क्रेडिट-कर्ज आणि समर्थन (Credit-lending and
support for the building and maintenance of cold storage facilities and
warehouses wherever possible.)
Ø
कर्जदारांना अल्प-मुदतीच्या आणि दीर्घकालीन कर्जाची थेट तरतूद आणि सहकारी संस्थांचे थेट पुनर्वित्त.( Direct provision of
both short-term and long-term credit to its borrowers and direct refinancing of
Cooperative institutions.)
Ø
मार्केटिंग फेडरेशन्सना सहाय्य प्रदान करण्यासह सिंचन सुविधा आणि ग्रामीण पायाभूत सुविधांच्या क्षेत्रातील स्पेशलायझेशन.( Specialization in
the area of irrigation facilities and corollary rural infrastructure including
the provision of support to marketing federations.)
अल्पकालीन आणि दीर्घकालीन पुनर्वित्त क्रियाकलापांमध्ये फरक करणे महत्त्वाचे आहे.
अल्पकालीन पुनर्वित्त
अल्पकालीन पुनर्वित्त हे पिकांच्या उत्पादनासाठी कर्ज आणि कर्जाच्या तरतुदीशी संबंधित आहे. हे देशातील अन्न उत्पादनाची स्थिरता सुनिश्चित करते त्याच वेळी निर्यातीसाठी नगदी पिकांची उपलब्धता सुनिश्चित करते. 2017-2018 या आर्थिक वर्षात देशातील विविध वित्तीय संस्थांमध्ये 55000 नाबार्डने रु. पर्यंत अल्प मुदतीचे कर्ज मंजूर केले होते.
टिप्पण्या